Ilmul-kelam (Dituria e fjalës; përkthim i fjalëpërfjalshëm)
Është shkencë nëpërmjet të cilës studuesi i saj arrin të aftësohet për polemika dhe debate në çështjet e dogmave e besimeve, duke shfaqur argumentet dhe dyshimet që posedon, paralelisht duke refuzuar dhe luftuar mendimet e kundërshtarëve. Thënë troç është ilmi i polemikës në çështjet akidore, -gjë kjo e qortuar sheriatikisht-, sikurse ka theks të veçantë në prezentimin e shkollave të tjera duke u orvantuar t’i mposhtë ato.
Dallimet mes shkencës së tevhidit dhe ilmul-kelamit, janë këto siç vijon:
– Shkenca e Tevhidit mbështetet në Kuran, Sunet, njëzëshmërinë e selefit dhe në logjikën e shëndoshë që mbështetet në burimet e mësipërme. Kurse Ilmul-kelami është dije e mbështetur në terme logjike dhe analogji filozofike, i ndikuar nga faktorë të jashtëm, po jo nga Kurani dhe Suneti.
– Shkenca e Tevhidit është ilm sheriatik që nuk përmban bidate, për dallim nga ilmul-kelami, shkencë kjo e shpikur, që nuk ishte e njohur as te i Dërguari i Allahut, -sal-lallahu alejhi ue selem!-, as tek sahabët, po as tek ata që i ndjekën ata denjësisht.
– Shkenca e Tevhidit nuk përfshin brenda vetës asnjë shprehje të bidatit, e as ndonjë term filozofik; Kurse ilmul-kelamipërfshin një numër të madh të shprehjeve të bidatit, termeve logjike dhe ideve filozofike.
– Origjina dhe baza e shkencës së Tevhidit është tek gjeneratat e para e të dalluara, kurse ilmul-kelami nuk ka një fat të këtillë; Përkundrazi, është shkencë e shpikur, që ka ardhur si rezultat i faktorëve të jashtëm, që vinin sidomos pas përkthimit të librave të filozofisë e të logjikës (në gjuhën arabe).
– Gjurmët dhe ndikimet e shkencës së tevhidit janë të lavdëruara, për dallim nga ato të ilmul-kelamit, të cilat janë të qortuara dhe të përçmuara.
– Shkenca e tevhidit është mjet për të drejtin për të mposhturën të kotën e prishësit, kurse ilmul-kelami është instrument i shfrytëzuar zakonisht dhe më së shumti nga prishësit. [1]
Përdorimi i ilmul-kelamit është parë gjitheherë tek sektet e përfolura, siç janë muëtezilët, esharinjtë dhe ata që përshkojnë rrugën e tyre; Kjo shkencë nuk është e lejuar, ngase është shkencë e bidatit, mirret me të folurit pa dije për Allahun dhe e kundërshton menhexhin e selefit në vërtetimin e çështjeve të besimit.
Prej atyre që kanë shkruar libra duke përdorur këtë term, është Et-Taftazani (vdiq: 791h) në librin e tij: “Sherh el-mekasid fi ilmil-kelam”.[2]
Filozofia
Ky term përdoret tek filozofët dhe pasuesit e tyre, duke nënkuptuar me këtë shkencën e akides. Ky përdorim është i paligjshëm për sa i përket akides, ngase filozofia është e ndërtuar mbi iluzione, imagjinata, ide të gabuara dhe qëndrime të devijuara karshi çështjeve të gajbit (të padukshmës).
Et-Tesavuf
Fjala tesavuf, përdoret tek sufinjtë, filozofët, orientalistët dhe ata që i ndjekin këta, duke pasë për qëllim shkencën e akides. Është përdorim i paqëndrueshëm, gjegjësisht i bidatit, ngase ngritet mbi pretendimet, rrëshqitjet dhe devijimet e sufinjëve në akide.
El-Ilahijat (hyjnoret)
Kjo fjalë ka gjetur përdorim tek filozofët, orientalistët dhe ndjekësit e tyre. Është e gabueshme dhe nuk qëndron, ngase kur ata e përdorin kanë për qëllim filozofirat e filozofëve, fjalët e ndjekësve të ilmul-kelamit, mohuesve e ateistëve për sa i përket çështjeve që kanë të bëjnë me Allahun e Lartësuar.
Metafizika (Përtej natyrës; përkthim i fjalëpërfjalshëm)
Kësisoj e emërtojnë perëndimorët, filozofët dhe ndjekësit e tyre, e që është e përafërt me termin e el-ilahijat. E përdorin këtë term kur kanë për qëllim besimet, bindjet dhe idetë në çështjet e kredos. Këto nuk janë të vërteta, ngase nuk kanë ndonjë mbështetje logjike, e as që bazohen në shpallje.
Në të vërtetë akideja ka një kuptim të saktë, atëherë kur ajo fton në të vërtetën, e një akide e këtillë është vetëm akideja e Ehlu Sunetit dhe xhematit, e cila mbështetet në Kuran, Sunet dhe njëzëshmërinë e selefit.[3]
Nga arabishtja: Mirsim Maliqi
Medine, 16.11.2012
[1] Shih: Ibrahim El-Burejkan, Itihaful-murid bimearifetit-tevhid, f.17
[2] Shih: Nasir bin Abdulkerim El-Akël, Mebahith fi akideti ehlis-sune vel-xhemaah, f. 10
[3] Shih: Ibid, f. 11 – cituar shkurtikisht.
