Është shumë e dobishme në kuptimin e emrave dhe atributeve të Allahut, njohja e llojeve të tyre për nga kuptimi dhe aludimi i tyre, që në në këtë kontekst ndahen në katër kategori:
Kategoria e parë: Janë ato emra të cilat aludojnë në atrubitet e Qenies së Tij. Atributet e Qenies së Tij me të cilat Ai çdoherë ka qenë dhe është i cilësuar me to, ato janë të pashmangshme nga Ai, dhe këto nuk ndërlidhen me dëshirën e Allahut.
Prej këtyre emrave janë:
El Hajj (I Gjalli) që aludon në pohimin e cilësisë së përjetësisë.
El Alim (I Gjithdijshmi) që aludon në pohimin e cilësisë së dijes absolute.
Es Semi (Dëgjues) që aludon në pohimin e cilësisë së dëgjimit.
El Besir (Vështrues) që aludon në pohimin e cilësisë së shikimit.
El Kavijj (I Forti) që aludon në pohimin e cilësisë së forcës.
El Alijj (I Lartësuar) që aludon në pohimin e cilësisë së ngritjes.
El Aziz (Gjithëkrenari) që aludon në pohimin e cilësisë së krenarisë.
El Kadir (plotfuqishëm) që aludon në pohimin e cilësisë së fuqisë.
Kategoria e dytë: Janë ato emra të cilat aludojnë në atributet veprore (aktive). Atributet veprore janë ato që ndërlidhen me dëshirën e Allahut, poqëse dëshiron i vepron, dhe kur nuk dëshiron nuk vepron me to.
Të këtij lloji janë emrat e Allahut, si:
El Halik (Krijuesi) që aludon në pohimin e cilësisë së krijimit.
Er Rrazak (Furnizuesi) që aludon në pohimin e cilësisë së furnizimit.
Et Tevab (Pendimpranues) që aludon në pohimin e cilësisë së pranimit të pendimit.
El Gafur (Falësi) që aludon në pohimin e cilësisë së faljes.
Er Rrahim (Mëshiruesi) që aludon në pohimin e cilësisë së mëshirës.
El Muhsin (Mirëbërësi) që aludon në pohimin e cilësisë së bamirësisë.
El Afuv (Mëkatfalës) që aludon në pohimin e cilësisë së shlyerjes së mëkateve.
Të gjitha këto cilësi janë veprore për arsye se ato janë të lidhura me dëshirën e Allahut.
Allahut thotë: “Allahu krijon çka të dojë.” Nur, 45 “Allahu i bagaton pa kufi ata që i don Ai.” Bekare 212 “Allahu e pranon pendimin e atij që do.” Teube, 15. “Ai falë kë të dojë; e dënon kë të dojë – Perëndia falë shumë dhe është mëshirues.” Fet’h, 14. “Ai ndëshkon atë që don Ai dhe e mëshiron kë të dojë Ai, dhe te Ai do të ktheheni.” Ankebut, 21. “Bënu mirë të tjerëve ashtu si të ka bërë ty mirë Allahu.” Kasas, 77. “E, Allahu, madje, ua fali (gabimin), sepse – Perëndia është falës dhe i butë.” Ali Imran, 155.
Kategoria e tretë: Janë ato emra të cilat aludojnë në përsosmëri, përkryerje, në pastrim të Zotit nga çdo e metë e mangësi, që nuk i takojnë madhërisë, hyjnisë, e përsosmërisë, sikur që janë emrat e Allahut: El Kudus, Es Selam, Es Subuh, gjitha këto nënkuptojnë në përsosmëri, shenjtëri e pastrim nga çdo gjë që nuk i përkasin Atij, në shpëtim nga çdo e metë e mangësi, apo të ketë Ai ortak prej krijesave, apo të ngjashëm e të njejtë si Ai, pra, Allahu i Lartësuar është larg çgo gjëje që mohon cilësitë e Tija absolute, të madhërishme, Ai është larg çdo kundërshtari, rivali, të njejtë apo të ngjashëm, i Madhëruar është Allahu nga gjithë kjo, i Lartësuari.
Pra kjo përsosmëri vie nga këto emra.
El Kudus (I pastër nga çdo e emetë)
Es Selam (Paqedhënësi) I Përsosuri i Patëmetë
Es Subuh (I Madhëruari) i Lavdëruar
Kategoria e katërt: Janë ato emra që aludojnë për një grup atributesh, shumëshifror e jo njëjës. Ngase ka prej emrave të Allahut të Lartësuar që aludojnë edhe në disa atribute, e ky lloj emër i ngërthen të gjitha ato nga një emër i cili ngërthen një cilësi të vetmë të saj, prej tyre janë emrat e Allahut të Lartësuar: El Mexhid, El Hamid, El Adhim, Es Samed, Es Sejid.
El Mexhid; i përket Atij që është i cilësuar me disa cilësi prej cilësive të përsosura, kjo fjalë ka për qëllim këtë, ka domethënien e gjërësisë, shtimit e shumicës. Pra El Mexhid kthehet tek madhështia e cilësive të Tij, numrit të madh dhe shtrirjes së gjërë, në madhështinë e sundimit e pronësisë, në veçimin e Tij për përsosmëri absulute, madhështi e bukuri absolute, ky emër nuk aludon vetëm se për një kuptim të veçantë, por për një numër të cilësive.
El Hamid; është Ai të cilit i takojnë gjitha falënderimet, e që janë të gjitha cilësitë hyjnore, ngase për çdo cilësi prej cilësive të Tija, Ai falënderohet.
El Adhim; është Ai të cilit i takon madhështia në emrat, cilësitë e veprat e Tija, i Cili është i përshkruar me shumë cilësi prej cilësive të përsosura, madhështore e të bukura.
Es Samed; është një nga emrat më me kuptimgjërë e më madhështoret, është Ai i Cili është i përsosur në dijen, urtësinë, butësinë, fuqinë, krenarinë, madhështinë, e gjitha cilësitë e Tija.
Këto katër katëgori janë shumë me rëndësi të njohen, e të njihen nënkategoritë e tyre, kjo është një dobi e madhe, dobi fisnike në temën e kuptimit të emrave të bukur dhe kuptimin e gjurmëve të tyre.
Nga ajo që u përmend tregohet se emrat e Allahut që të gjitha janë edhe atribute, nuk janë thjeshtë vetëm emra të përveçëm sa për t’u dalluar, por janë emra të përfituara, që aludojnë në kuptime të shumta, e që janë cilësi absolute, me të cilat është i përshkruar i Lartësuari, për çfarë meritohet të lavdërohet e të falënderohet.
Allahu i Madhëruar ka falënderuar Veten e Tij me emrat e Tij dhe është lavdëruar me to, Allahu thotë: “Allahu është (Një), s’ka zot tjetër përveç Tij. Ai ka emrat më të bukur.” Taha, 8.
Dhe thotë: “Allahut i përkasin emrat më të bukur.” Araf, 180.
Ato era që janë të ngurta, të cilat nuk aludojnë për asnjë cilësi, në të cilat nuk ka lavdërim, e as që tregojnë për falënderim, nuk bëjnë pjesë në emrat e Allahut, sepse emrat e Allahut që të gjitha janë të bukura; pra të bukura skajsmërisht, dhe atë se ato aludojnë në cilësi absolute, atribute madhështore, i Lartësuar dhe pa të meta është Ai.
Me këtë bëhet e qarët thëia e gabuar e atyre që konsiderojnë emrin “Dehr” prej emrave të Allahut, duke u argumentuar me hadithin kudsij: “i biri i Ademit më ka plagosur mua, ai e fyen kohën (dehra) ndërsa unë jam “Dehru” koha, në dorën Time është çështja e saj, Unë rrotulloj natën e ditën.” Buhariu 4826, dhe Muslimi 2246 nga Ebu Hurejra, radijAllahu anhu.
Në këtë hadith nuk ka asnjë alum se “Dehr” është nga emrat e Allahut, nga “Dehr” është koha, dhe Allahu i Madhëruar është Ai i cili rrotullon ditën e natën, andaj kush e fyen kohën, e cila urdhërohet dhe rrotullohet, fyerja i referohet edhe urdhëruesit e rrotulluesit që ëshët Allahu i Madhëruar. Pra emri “Dehr” është emër i ngurtë, nuk përmban ndonjë kuptim që mund t’i bashkangjitet emrave të bukura, sepse është emër kohë, ndërsa emrat e Allahut që të gjitha jën të bukura.
Autor: Abdurrezak ibn Abdul Muhsin Bedr
Përktheu: Shpend Zeneli
Burimi: albislam.com
